Informacje dla pokrzywdzonych
Skoro wiadomo już, kiedy mamy do czynienia z zabójstwem, można przejść do opisu tego, co Ty możesz zrobić w razie zetknięcia się z tym przestępstwem.
Zawiadomienie
Przede wszystkim, jeśli masz informację o popełnieniu lub usiłowaniu zabójstwa, natychmiast zawiadom Policję. Możesz to zrobić dzwoniąc na numer alarmowy (w sytuacjach nagłych), osobiście na posterunku Policji albo pisemnie. Jeśli masz do przekazania dużo informacji (daty, godziny, nazwiska), to zawsze lepiej jest je spisać i przekazać w takiej formie. Pisemne zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa powinno zawierać datę, dane do kontaktu z Tobą (imię, nazwisko i adres) oraz dokładny opis znanych Ci faktów. Zawiadomienie najlepiej jest wysłać do jednostki Policji, która zajmuje się obszarem, na którym doszło do przestępstwa (ale można też wysłać do jakiejkolwiek innej, a zostanie ono przekazane). Pamiętaj, że pisemne zawiadomienie musisz podpisać.
Niezależnie od sposobu zawiadomienia, Policja lub prokuratura będzie chciała się z Tobą spotkać (nawet jeśli wszystko zostało opisane przez Ciebie w liście), więc dostaniesz później wezwanie do stawienia się w określonym miejscu określonego dnia i złożenia zeznań.
Jeśli jesteś się na miejscu zdarzenia, staraj się pamiętać także o dowodach, które mogą się później przydać w sądzie. Mogą to być na przykład narzędzia, którymi posłużył się sprawca (kij, broń etc.) lub jego rzeczy osobiste (kurtka, torba), które zostały porzucone w pobliżu miejsca zdarzenia. Nie zbieraj ich samodzielnie, ale wskaż je Policji, która je w odpowiedni sposób zabezpieczy. Możesz także poprosić świadków zdarzenia, żeby zaczekali na przyjazd Policji lub zostawili swoje dane (imię, nazwisko, adres, nr telefonu) ? informacje takie mogą się przydać w późniejszym postępowaniu.
W czasie postępowania
Zgodnie z polskim prawem osobą pokrzywdzoną przestępstwem jest jego bezpośrednia ofiara. (art. 49 kpk). W razie usiłowania popełnienia zabójstwa mamy do czynienia z sytuacją, kiedy ofiara żyje i to wyłącznie ona jest osobą pokrzywdzoną. Natomiast jeśli ofiara zabójstwa zmarła, to zgodnie z art. 52 § 1 kpk, z praw przysługujących pokrzywdzonemu mogą korzystać jej osoby najbliższe. Definicja osób najbliższych znajduje się w art. 115 § 11 kk i stwierdza, że są to:
1)małżonek (także w separacji),
2)wstępny (rodzice, dziadkowie pradziadkowie itd.),
3)zstępny (dzieci, wnuki itd.),
4)rodzeństwo (w tym rodzeństwo przyrodnie),
5)powinowaty w tej samej linii lub stopniu: rodzice małżonka (teściowie), dziadkowie małżonka (rodzice teściów), dzieci małżonka (pasierbowie, pasierbice), wnuki małżonka, rodzeństwo małżonka (szwagier, szwagierka), małżonkowie dzieci (zięć, synowa), małżonkowie wnuków, małżonkowie rodziców (macocha, ojczym),
6)osoba pozostająca w stosunku przysposobienia oraz jej małżonek,
7)osoba pozostająca we wspólnym pożyciu ? zgodnie z obecnymi orzeczeniami sądów chodzi tu o konkubinat, czyli dość stały związek dwóch osób, w ramach którego uprawiają one seks i prowadzą wspólne gospodarstwo domowe. Zgodnie z orzeczeniem Sądu Najwyższego nie dotyczy to osób w związkach homoseksualnych, co Sąd uzasadnił tym, że konkubinat musi przypominać małżeństwo, a małżeństwo wg Konstytucji RP jest związkiem kobiety i mężczyzny. Część ekspertów się z tym stanowiskiem nie zgadza, lecz do czasu zmiany orzeczenia Sądu Najwyższego pozostaje ono de facto obowiązujące.
Każda z osób najbliższych ofiary zabójstwa może zatem działać tak, jakby była osobą pokrzywdzoną.
Zabójstwo jest przestępstwem ściganym z urzędu, co oznacza, że organy ścigania same podejmują konieczne działania w razie powzięcia wiadomości o podejrzeniu pozbawienia kogoś życia. Mimo tego, jeśli jesteś pokrzywdzonym/ pokrzywdzoną, to masz następujące możliwości działania.
Jeśli Prokurator umorzy śledztwo (np. uzna, że nie doszło do zabójstwa tylko do śmierci z przyczyn naturalnych), to możesz złożyć zażalenie na takie postanowienie.
Jeśli mimo powyższego zażalenia Prokurator znowu umorzy śledztwo, to możesz samodzielnie wnieść akt oskarżenia do Sądu.
Możesz zostać oskarżycielem posiłkowym. Jeśli to nie Ty wniosłaś/eś akt oskarżenia to z rolą oskarżyciela posiłkowego nie wiążą się żadne dodatkowe koszty. Jeśli akt oskarżenia został wniesiony przez Ciebie, to sąd może obciążyć Cię kosztami procesu. Oskarżyciel posiłkowy jest stroną w procesie, co oznacza, że może samodzielnie składać wnioski dowodowe, może się odwołać od wyroku itd. Aby zostać oskarżycielem posiłkowym należy złożyć odpowiednie oświadczenie, co może nastąpić wyłącznie do momentu odczytania aktu oskarżenia, co ma miejsce zwykle na pierwszym terminie rozprawy (art. 54 § 1 kpk). Oświadczenie o zamiarze występowania w sprawie w charakterze oskarżyciela posiłkowego można złożyć ustnie albo pisemnie. W formie pisemnej możesz złożyć oświadczenie także przed rozprawą (np. po otrzymaniu zawiadomienia o jej terminie).
Możesz złożyć wniosek o orzeczenie obowiązku naprawienia wyrządzonej przestępstwem szkody (art. 46 kk). Masz na to czas do końca twojego przesłuchania jako świadka (jeśli jesteś ofiarą usiłowania popełnienia zabójstwa lub jeśli jesteś osobą najbliższą ofiary zabójstwa i masz być świadkiem) art. 49a kpk.
Jeśli nie chcesz skorzystać z powyższego prawa określonego w art. 46 kk, to możesz wytoczyć powództwo cywilne o odszkodowanie, które będzie rozpoznawane razem ze sprawą karną (tak zwane powództwo adhezyjne). Masz na to czas do momentu odczytania aktu oskarżenia (art. 63 kpk).
