Gdy sprawa ciągnie się zbyt długo…
Może się zdarzyć, że w czasie postępowania przygotowawczego lub sądowego będziesz czuł, że sprawa toczy się zbyt długo. Jako pokrzywdzonemu na pewno zależy Ci na tym, żeby wszystko skończyło się jak najszybciej, sprawca został ukarany, a Twoja szkoda naprawiona. W tym rozdziale dowiesz się, jak możesz zareagować w sytuacji, gdy wydaje Ci się, że prokurator lub sąd działa zbyt wolno, i czy możesz w takiej sytuacji domagać się jakiegoś odszkodowania.
Co mogę zrobić w sytuacji, gdy rozpatrywanie mojej sprawy w postępowaniu przygotowawczym lub sądowym trwa zbyt długo?
Jako pokrzywdzonemu w postępowaniu karnym przysługuje Ci prawo do wniesienia skargi w sytuacji, w której Twoim zdaniem prokurator lub sąd rozpatruje Twoją sprawę zbyt wolno. Pamiętaj – wystarczy, że jesteś pokrzywdzonym, nie musisz pełnić żadnej roli w procesie (por. art. 2 ust. 1 i art. 3 pkt. 4 u.s.s.).
Co sąd może zrobić z moją skargą na przewlekłość postępowania?
Po pierwsze, sąd może uwzględnić Twoją skargę – robiąc to, sąd stwierdzi, że w Twojej sprawie nastąpiła przewlekłość postępowania.
Po drugie, może się jednak zdarzyć, że sąd uzna Twoją skargę za bezzasadną i oddali ją, czyli jej nie zaakceptuje. Twoja skarga będzie bezzasadna w sytuacji, gdy sąd stwierdzi, że w Twojej sprawie nie można mówić o przewlekłości postępowania, a więc wszystko trwa tyle, ile jest to konieczne, i sąd lub prokurator nie przekroczył żadnych terminów (por. art. 12 ust. 1 u.s.s.). W sytuacji, gdy sąd oddali Twoją skargę, niestety nie przysługuje Ci prawo wniesienia od takiej decyzji odwołania.
Czy mogę dochodzić w jakiś sposób naprawienia szkody, która wyniknęła z przewlekłości postępowania?
Tak, z tym że Twoja sytuacja jest różna w zależności od tego, czy złożyłeś skargę (i czy została ona uwzględniona przez sąd przełożony), czy też jej nie złożyłeś. Jeżeli złożyłeś skargę i została ona uwzględniona, możesz w odrębnym postępowaniu dochodzić od państwa naprawienia szkody wynikłej ze stwierdzonej przewlekłości. Postanowienie sądu stwierdzające przewlekłość jest wówczas wiążące dla sądu rozpoznającego Twoją sprawę. Oznacza to, że w przypadku zaistnienia po Twojej stronie szkody, sąd będzie zobowiązany do zasądzenia na Twoją rzecz odpowiedniego odszkodowania (por. art. 15 u.s.s.). W sytuacji, gdy nie złożyłeś skargi, przysługuje Ci prawo dochodzenia naprawienia szkody wynikłej z przewlekłości postępowania po jego prawomocnym zakończeniu. W takiej sytuacji będziesz to mógł zrobić poprzez wniesienie pozwu do sądu cywilnego przeciwko Skarbowi Państwa (por. art. 16 u.s.s.).
Czy mogę złożyć w tej samej sprawie kolejną skargę na przewlekłość postępowania?
Tak, masz takie prawo. Jednak, co do zasady, kolejną skargę możesz złożyć dopiero po upływie 12 miesięcy od dnia, w którym sąd przełożony zadecydował o losie Twojej pierwszej skargi. Jeżeli Twoja skarga dotyczy postępowania przygotowawczego, w ramach którego w stosunku do sprawcy jest stosowane tymczasowe aresztowanie, kolejną skargę możesz złożyć już po upływie 6 miesięcy (por. art. 14 u.s.s.).
Czy moja skarga na przewlekłość musi spełnić jakieś szczególne warunki?
Twoja skarga musi spełnić kilka wymagań formalnych, żeby mogła zostać przyjęta.
Po pierwsze, skarga musi spełniać wymagania dla pisma procesowego, a więc zawierać:
▶ oznaczenie organu, do którego jest skierowana (czyli sądu, na którego opieszałość się skarżysz), oraz sprawy, której dotyczy (najlepiej podaj sygnaturę sprawy);
▶ Twoje imię i nazwisko oraz adres;
▶ treść skargi;
▶ datę i Twój podpis.
Po drugie, skarga musi zawierać:
▶ żądanie stwierdzenia przewlekłości postępowania;
▶ przytoczenie okoliczności uzasadniających żądanie.
Po trzecie, skarga może zawierać żądanie wydania sądowi lub prokuratorowi zalecenia podjęcia w wyznaczonym terminie odpowiednich czynności oraz zasądzenia odpowiedniej sumy pieniędzy na Twoją rzecz, w wysokości od 2.000 zł do 20.000 zł. Jednak nie oznacza to, że sąd zawsze taką sumę na Twoje żądanie zasądzi – sąd będzie badał, czy taka kwota jest Ci należna, i w zależności od tego uzna Twoje żądanie za zasadne bądź nie (por. art. 6 u.s.s., art. 12
ust. 4 u.s.s., art. 119 § 1 k.p.k.).
Twoja skarga koniecznie musi spełnić te wymagania! – w przeciwnym razie sąd ją odrzuci bez wzywania Cię do uzupełnienia jej braków (por. art. 9 ust. 1 u.s.s.).
Czy w związku ze złożeniem skargi będę musiał ponieść jakieś koszty?
Tak, za złożenie skargi będziesz musiał wnieść opłatę w wysokości 100 zł. Jednakże kwota ta zostanie Ci zwrócona w sytuacji, gdy sąd uwzględni Twoją skargę albo odrzuci ją ze względu na niespełnienie wymagań formalnych (por. art. 17 u.s.s.). Jak widzisz, prawo gwarantuje Ci ochronę wówczas, gdy sąd zbyt długo zajmuję się Twoją sprawą. Zanim jednak złożysz skargę na opieszałość sądu, dokładnie sprawdź wszystkie za i przeciw i nie składaj skargi, gdy nie jesteś pewny, że sąd naprawdę działa zbyt wolno. W przeciwnym razie możesz bowiem stracić 100 złotych – a po co, skoro mógłbyś tego uniknąć?
Kiedy mogę uznać, że moja sprawa jest rozpatrywana zbyt wolno?
Sprawa toczy się zbyt wolno, gdy postępowanie w Twojej sprawie trwa dłużej niż jest to konieczne dla wyjaśnienia tych okoliczności faktycznych i prawnych, które są istotne dla jej rozstrzygnięcia. Okoliczności faktyczne to te, które odnoszą się do samego zdarzenia, a zatem np. kto popełnił przestępstwo, kto jest pokrzywdzonym, jakiego narzędzia użył sprawca, kiedy i gdzie przestępstwo miało miejsce. Okoliczności prawne natomiast odnoszą się do interpretacji poszczególnych przepisów i ich stosunku do czynu sprawcy, np. jakiemu konkretnie przepisowi podlega zachowanie sprawcy, czy obrażenia, które zadał sprawca, są obrażeniami lekkimi, średnimi czy też ciężkimi. Takie zbyt wolne działanie prokuratora lub sądu nazywa się przewlekłością postępowania (por. art. 2 ust. 1 i 1a u.s.s.).
W jaki sposób i gdzie mogę złożyć skargę na przewlekłość postępowania?
Skargę na przewlekłość postępowania składasz już w czasie trwania postępowania, na którego przewlekłość się skarżysz. W wypadku postępowania przygotowawczego skargę taką składasz do prokuratora prowadzącego lub nadzorującego to postępowanie, natomiast w wypadku postępowania sądowego skargę składasz do sądu, który rozpatruje Twoją sprawę. Jednak nie martw się – co do zasady skarga nie będzie rozpoznawana przez organ, na którego opieszałość się skarżysz, co gwarantuje Ci bezstronne rozpoznanie skargi. Skargę na przewlekłość postępowania przygotowawczego będzie rozpatrywał sąd przełożony nad sądem, który byłby właściwy rzeczowo do rozpoznania sprawy.
Przykład:
Zenobiusz został pokrzywdzony w wyniku rozboju, w trakcie którego sprawca używał broni palnej. Postępowanie przygotowawcze toczy się jednak bardzo wolno i Zenobiusz chce złożyć skargę na przewlekłość postępowania przygotowawczego. Skargę taką powinien złożyć do prokuratora, który prowadzi postępowanie w jego sprawie. Natomiast rozpoznaniem skargi zajmie się sąd apelacyjny, który jest sądem przełożonym wobec sądu okręgowego, gdyż ten byłby właściwy rzeczowo do rozpoznania tej sprawy. Co do zasady skargę na przewlekłość postępowania sądowego będzie rozpatrywał sąd przełożony nad sądem, przed którym toczy się postępowanie. Wyjątkowo, gdy skarga dotyczy jednocześnie przewlekłości dwóch sądów biorących udział w postępowaniu (sądu rejonowego i okręgowego albo sądu okręgowego i apelacyjnego), skargę będzie w całości rozpoznawał sąd apelacyjny (por. art. 4, 5 u.s.s.).
W jakim czasie sąd rozpatrzy moją skargę na przewlekłość postępowania?
Sąd rozpatrzy Twoją skargę w terminie dwóch miesięcy od dnia, w którym ją złożysz (por. art. 11 u.s.s.). Musisz jednak pamiętać, że jest to jedynie termin instrukcyjny, w związku z czym w przypadku jego niedotrzymania przez sąd nie przysługują Ci żadne dodatkowe roszczenia.
Przykład:
Zenobiusz złożył skargę na przewlekłość postępowania 12 kwietnia. Sąd powinien rozpatrzyć jego skargę do 12 czerwca.
