Jak uzyskać kompensatę od państwa?
Co to jest kompensata?
Bardzo często zdarza się, że pokrzywdzeni – oprócz strat moralnych i psychicznych – są boleśnie dotykani przez różnego rodzaju straty materialne. Prawo przewiduje wiele mechanizmów, które umożliwiają w takich sytuacjach ubieganie się o pomoc finansową od określonych osób bądź instytucji. Kompensata to właśnie jedna z form wyrównania szkód majątkowych poniesionych z powodu popełnionego przestępstwa. Mówiąc dokładniej, kompensata jest to kwota pieniędzy wypłacana z budżetu państwa osobie do tego uprawnionej, to znaczy:
▶ osobie pokrzywdzonej w wyniku popełnienia niektórych przestępstw;
▶ osobie najbliższej dla pokrzywdzonego, jeżeli w wyniku popełnionego przestępstwa pokrzywdzony zmarł.
(por. art. 2 u.p.k.)
Czy jestem osobą, która może uzyskać kompensatę?
Jesteś osobą, która może dostać kompensatę, jeśli spełniasz jeden z poniższych warunków:
▶ w wyniku przestępstwa doznałeś średniego albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, to znaczy: doznałeś przykładowo bardzo poważnych obrażeń ciała, twoje życie było zagrożone i trafiłeś do szpitala, stałeś się kaleką, zapadłeś na nieuleczalną chorobę lub zostałeś oszpecony. Jeśli po tym zdarzeniu udało Ci się całkowicie wyzdrowieć, uzyskanie kompensaty będzie możliwe tylko wtedy, gdy Twoje leczenie i powrót do zdrowia trwały dłużej niż tydzień.
▶ jesteś osobą najbliższą dla pokrzywdzonego, który w wyniku przestępstwa poniósł śmierć. Osoba najbliższapokrzywdzony to małżonek, rodzic, dziecko albo przybrany rodzic lub przybrane dziecko, a także osoba pozostająca z nim we wspólnym pożyciu, zamieszkująca ze zmarłym pokrzywdzonym w jednym mieszkaniu czy prowadząca z nim wspólne gospodarstwo domowe. W tej sytuacji możesz żądać przyznania kompensaty, jeżeli zmarły Osoba najbliższapokrzywdzony za życia utrzymywał Cię ze swoich pieniędzy, np. płacił rachunki, dawał Ci pieniądze na odzież, książki, paliwo do motoroweru itp.
(por. art. 2 u.p.k.)
Czy są jeszcze inne warunki, które muszą zostać spełnione, aby uzyskać kompensatę?
Nie wystarczy, że jesteś osobą uprawnioną do otrzymania kompensaty. Ponadto muszą zostać spełnione dwa następujące warunki:
1. Przestępstwo musi być popełnione na terytorium Polski;
2. Musisz być obywatelem Polski albo obywatelem jednego z krajów należących do Unii Europejskiej, oraz jeden z poniższych warunków (3 albo 4):
3. Odpowiednie organy powołane do ścigania przestępstw zainteresowały się sprawą i postępowanie karne zostało wszczęte;
4. Odmówiono wszczęcia postępowania z powodu tego, że:
▶ prawo polskie stanowi, iż sprawca nie podlega karze;
▶ oskarżony zmarł;
▶ sprawca nie podlega osądzeniu przez polski sąd karny;
▶ uprawniona osoba nie złożyła wniosku o ściganie i organy ścigania nie mają żadnego zezwolenia na prowadzenie postępowania,
▶ zaszła jakaś inna okoliczność wyłączająca ściganie od tych określonych w art. 17 § 1–10 k.p.k.
Uwaga!
Pomimo wszczęcia postępowania kompensaty nie przyznaje się, jeżeli:
1. postępowanie zostało umorzone z powodu tego, że:
▶ czynu nie popełniono;
▶ to, co się stało, nie jest w ogóle przestępstwem albo prawo polskie stanowi, że sprawca nie popełnia przestępstwa;
▶ społeczna szkodliwość czynu jest znikoma, co oznacza, że sprawa była tak błaha, iż nie było konieczności jej ścigania;
▶ sprawca już został osądzony w innym sądzie lub jego sprawa toczy się gdzie indziej;
▶ uprawniony oskarżyciel nie wniósł skargi,
2. sprawa zakończyła się wyrokiem uniewinniającym, ponieważ:
▶ czynu nie popełniono;
▶ to, co się stało, nie jest w ogóle przestępstwem albo nasze prawo mówi, że sprawca nie popełnia przestępstwa.
(por. art. 4, 7 u.p.k.)
Przykład
Zenobiusz został pobity i zgłosił się na Policję, dokładnie opisując całe zajście z żądaniem, by ścigano sprawcę. Wkrótce Policji udało się zatrzymać napastnika. Okazało się, że sprawca, choć bogato owłosiony, ma dopiero 14 lat. Zenobiusz nie może otrzymać kompensaty, ponieważ według naszego prawa nieletni w tym wieku nie popełnia przestępstwa.
Czy złożenie wniosku o kompensatę coś kosztuje?
Aby sąd rozpatrzył Twój wniosek, musisz wnieść w kasie odpowiedniego sądu opłatę w wysokości 40 zł. W tejże kasie otrzymasz kartkę potwierdzającą, że dokonałeś wymaganej wpłaty. Musisz złożyć ją razem z wnioskiem. Jeśli nie wpłacisz wymaganej kwoty, sąd nie będzie mógł rozpatrzyć Twojego wniosku i zostanie Ci on zwrócony (por. art. 23 pkt 1 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych).
Ile pieniędzy mogę otrzymać w ramach kompensaty?
Kompensata zostanie Ci przyznana na pokrycie kosztów związanych z odpłatnym leczeniem obrażeń ciała, rehabilitacją, zakupem lekarstw i innych artykułów związanych z powrotem do zdrowia. Ponadto kompensata obejmuje utracone zarobki, co oznacza np. że możesz otrzymać zwrot pieniędzy, które byłbyś w stanie zarobić w czasie, gdy nie mogłeś chodzić do pracy ze względu na swoją rehabilitację i pobyt na zwolnieniu lekarskim. Możesz również liczyć na zwrot innych środków utrzymania. Jeśli jako osoba najbliższa pozostawałeś na utrzymaniu zmarłego pokrzywdzonego, to kompensata może Ci być przyznana również wtedy, gdy poniosłeś jakiekolwiek
koszty związane z jego pogrzebem. Suma pieniędzy, jaką możesz otrzymać, będzie równowartością przedstawionych powyżej wydatków, utraconych zarobków i środków utrzymania, a maksymalna kwota, jaką możesz otrzymać, to 12 000 zł.
Uwaga!
Jeśli istnieje szansa na pokrycie kosztów leczenia, rehabilitacji, pogrzebu czy utraconych zarobków z innych źródeł, np. otrzymanie ich od sprawcy przestępstwa, ze źródeł takich jak ubezpieczenie czy pomoc społeczna, niezależnie od tego, czy sprawcy zostali odnalezieni lub skazani, to w ramach kompensaty będziesz mógł otrzymać wyłącznie taką kwotę, jakiej nie mogłeś uzyskać z powyższych źródeł (por. art. 3, 5, 6 u.p.k.).
Przykład
W wyniku poważnego pobicia Zenobiusz leżał przez miesiąc w szpitalu, a po wypisaniu go do domu musiał przez kilkanaście dni zażywać drogie lekarstwa.Z powodu choroby nie mógł wyjechać za granicę, gdzie miał pracować przez miesiąc na płatnej praktyce w szpitalu specjalistycznym. Za leki zapłacił w sumie 800 zł. Może otrzymać kompensatę w wysokości 800 zł, a także kwotę, jaką mógł zarobić na płatnej praktyce.
Jak mam sporządzić wniosek o przyznanie kompensaty?
Wniosek musi mieć formę pisemną. Gotowy do wypełnienia formularz zostanie Ci udostępniony w komisariacie Policji, w siedzibie prokuratury albo w sądzie. Najprościej będzie, jeżeli udasz się do jednostki położonej najbliżej Twojego miejsca zamieszkania czy aktualnego pobytu. Tam możesz także dowiedzieć się o sposobie wypełnienia wniosku – prokurator powinien udzielić Ci wszystkich niezbędnych informacji. Możesz również poprosić o instrukcje w punkcie informacyjnym sądu. Pamiętaj, aby dokładnie przeczytać wszystkie informacje znajdujące się w formularzu. Możesz także sporządzić wniosek samodzielnie, jednakże powinien on być podobny do wzoru przedstawionego przez Ministra Sprawiedliwości (por. art. 10 u.p.k.).
Jakie informacje muszę podać we wniosku o przyznanie kompensaty?
We wzorze określonym przez Ministra Sprawiedliwości, który otrzymasz na Policji, w prokuraturze albo w sądzie, znajdziesz szczegółową instrukcję, jakie dane powinieneś podać. Będą to następujące dane:
▶ Twoje imię, nazwisko, obywatelstwo i adres;
▶ data i miejsce popełnienia przestępstwa;
▶ krótki opis zajścia i opis obrażeń, jakich doznałeś Ty albo zmarły pokrzywdzony;
▶ informacja o rodzaju i wysokości poniesionych kosztów oraz utraconych zarobkach lub innych środkach utrzymania (na co i ile pieniędzy wydałeś, jaką pracę zamierzałeś podjąć w okresie po zdarzeniu);
▶ oświadczenie, że nie uzyskałeś żadnego odszkodowania z ubezpieczenia ani z pomocy społecznej;
▶ oświadczenie, że zdajesz sobie sprawę, w jakich sytuacjach będziesz zobowiązany do zwrotu kompensaty.
Do wniosku powinieneś dołączyć kserokopie odpowiednich orzeczeń wydanych w postępowaniu karnym, zaświadczeń lekarskich lub opinii lekarza potwierdzających, że doznałeś określonego uszczerbku na zdrowiu, oraz inne dokumenty potwierdzające podane przez Ciebie informacje zawarte we wniosku. Jeśli sam nie jesteś pokrzywdzonym, lecz była nim osoba dla Ciebie najbliższa, i ta osoba zmarła, złóż dokumenty potwierdzające fakt, że w czasie popełnienia przestępstwa pozostawałeś na jej utrzymaniu oraz oświadczenie o pokrewieństwie, jakie Cię z nią łączyło
(por. art. 9 u.p.k.).
