Pokrzywdzony przed prokuratorem

Co to jest postępowanie przygotowawcze?

Jest to pierwszy etap procesu karnego. Prowadzi go prokurator i Policja. Podczas tego etapu, prokurator i Policja będą zbierać dowody, czyli np. przesłuchają świadków, zrobią zdjęcia wypadku samochodowego, zdejmą odciski palców z klamki mieszkania, do którego ktoś się włamał. Jeżeli nie znają sprawcy przestępstwa, będą go szukać i czynić starania, by go zatrzymać. Jeśli zbiorą wystarczającą ilość dowodów i schwytają sprawcę, będą mogli postawić go przed sądem. Rozpocznie się wtedy kolejny etap procesu, czyli postępowanie przed sądem (por. art. 297 k.p.k.).

Czy mogę brać udział we wszystkich czynnościach, których dokonuje Policja lub prokurator?

Masz prawo żądać dopuszczenia do każdej czynności, ale to, czy faktycznie zostaniesz do niej dopuszczony, zależy od prokuratora, który może odmówić Ci udziału ze względu na ważny interes prowadzonego postępowania (por. art. 317, 325a § 2 k.p.k.).
Przykład:
Włamywacz ukradł z mieszkania Zenobiusza i Krystyny jedyną wartościową rzecz, jaką mieli – obraz Malczewskiego. Zenobiusz może żądać dopuszczenia do przeszukania mieszkania podejrzanego, ale prokurator może mu tego odmówić, gdyż nie chce, by ktoś poza nim i policjantami wiedział o czasie planowanego przeszukania, aby zapobiec możliwości uprzedzenia podejrzanego. Masz prawo brać udział w przesłuchaniu biegłego. Ponadto możesz zapoznać się z jego opinią, jeżeli została złożona na piśmie (por. art. 318, 325a § 2 k.p.k.).
Przykład:
Zenobiusz jest pokrzywdzony w wypadku samochodowym. Może uczestniczyć w przesłuchaniu biegłego, który ma stwierdzić na podstawie badania krwi, czy kierujący pojazdem, który go potrącił, był pod wpływem alkoholu lub narkotyków.

Czy Policja lub prokurator mają obowiązek zajęcia się każdym przestępstwem, o którym się dowiedzą?

Co do zasady tak – Policja i prokurator mają obowiązek interweniować, jeśli uzyskają wiadomość o popełnieniu przestępstwa. Nieważne, że wiadomość ta może okazać się informacją nieprawdziwą (por. art. 10 § 1 k.p.k.). Przykład: Jeżeli Zenobiusz zjawi się na komisariacie Policji i powie, że w pobliskim parku biła się grupa nastolatków, policjanci muszą podjąć działania i sprawdzić tę informację. Tak samo będą musieli postąpić, jeżeli dostaną anonimowy telefon od Jasia o podłożeniu bomby w pobliskiej szkole podstawowej. Nawet jeśli dostaną pięć takich telefonów i cztery kolejne okażą się być nieprawdziwymi informacjami, to i tak będą musieli sprawdzić tę ostatnią informację. Policja lub prokurator nie podejmą natomiast żadnych działań, jeśli będzie pewna, że informacja, którą się jej zgłasza, jest nieprawdziwa.

Czy prokurator i Policja będą ścigać wszystkie osoby, które brały udział w popełnieniu przestępstwa, czy tylko te, które wskażę?

Prokurator i Policja mają za zadanie ścigać przestępców. Dlatego jeśli nawet zawiadomiłeś o popełnieniu przestępstwa tylko przez jedną osobę, a sprawców było więcej, prokurator i Policja będą prowadzić postępowanie przeciwko wszystkim uczestnikom zajścia (por. art. 10 k.p.k.). Przykład: Zenobiusz został pobity przez swojego siostrzeńca i jego kolegów. Nie podoba mu się, że jego siostrzeniec zadaje się z tym towarzystwem. Porozmawiał z siostrzeńcem w domu i już mu wybaczył. Zgłasza na Policji pobicie przez kolegów siostrzeńca pomijając przy tym jego osobę. Prokurator i Policja będą prowadzić sprawę również przeciwko siostrzeńcowi, którego mogą oskarżyć o pobicie i postawić przed sądem. Niemniej jeżeli zostałeś pokrzywdzonyosoba najbliższa przestępstwem ściganym na wniosek i złożyłeś zawiadomienie o podejrzeniu popełnienia przestępstwa wraz z wnioskiem o ściganie, a jednym ze sprawców jest pokrzywdzonyosoba najbliższa dla Ciebie, musisz złożyć osobny wniosek o ściganie dotyczący osoby najbliższej (por. art. 12 § 2 k.p.k.).

Czy w czasie postępowania przed prokuratorem mogę przeglądać akta sprawy albo robić ich kserokopie?

Masz takie prawo, ale tylko za zgodą prowadzącego postępowanie prokuratora. Nie możesz po prostu wejść do budynku prokuratury i o każdej porze zaglądać do akt, w których zgromadzono dokumentację Twojej sprawy (por. art. 156 § 5 k.p.k.).
Przykład:
Zenobiusz nie był obecny przy przesłuchaniu świadka, a chciałby wiedzieć, co ten świadek zeznał. Może pójść do prokuratury i poprosić, by pokazano mu akta sprawy, w tym protokół z przesłuchania tego świadka. Prokurator może udostępnić mu akta, ale nie ma takiego obowiązku. Natomiast w sytuacji, kiedy to Ty złożyłeś wniosek o przesłuchanie świadka i miałeś prawo uczestniczyć w jego przesłuchaniu, a nie udało Ci się na nie przyjść, masz prawo otrzymać odpis, czyli kserokopię protokołu, w którym zapisano zeznania świadka. Prokurator nie będzie mógł odmówić Ci udostępnienia akt i zrobienia kserokopii. Za te kserokopie będziesz musiał zapłacić (por. art. 157 § 3 k.p.k.).
Przykład:
Zenobiusz złożył wniosek o przesłuchanie sąsiada, który widział złodzieja odjeżdżającego jego samochodem. Sąsiad został przesłuchany przez prokuratora w czasie, gdy Zenobiusz z rodziną pojechał na wcześniej zaplanowane wakacje. Kiedy wróci z urlopu, będzie mógł pójść do prokuratury i poprosić o kserokopie tych kart akt sprawy, na których zapisano zeznania świadka. Przed ich otrzymaniem będzie musiał za nie zapłacić.

Czy w postępowaniu przed prokuratorem mogę domagać się przesłuchania świadka, który moim zdaniem wie coś na temat mojej sprawy?

Jako pokrzywdzony masz prawo do składania wniosków o przeprowadzenie określonych dowodów, w tym o przesłuchanie świadka (por. art. 167 k.p.k.).

Przykład:
Zenobiusz i Krystyna, których mieszkanie zostało „opędzlowane” przez włamywacza, mogą zażądać przesłuchania swojego sąsiada, by ten powiedział, czy słyszał zza ściany odgłosy włamania. Gdy Policja lub prokurator zdecydują się przesłuchać sąsiada, Zenobiusz i Krystyna mogą być obecni podczas tego przesłuchania.

Czy zostanę poinformowany, jeśli prokurator lub Policja zdecydują się ścigać sprawcę?

Tak, zostaniesz poinformowany zarówno jeśli zdecydują się ścigać sprawcę, jak i w przypadku, gdy od tego odstąpią. Prokurator i Policja mają obowiązek Cię o tym poinformować, dlatego zostanie Ci doręczone pismo za potwierdzeniem odbioru, z którego dowiesz się o podjętej przez nich decyzji. Jeśli Policja lub prokurator odstąpią od ścigania przestępstwa popełnionego na Twoją szkodę, dostaniesz także pouczenie, w jaki sposób i w jakim terminie możesz wyrazić swoje niezadowolenie z tej decyzji, czyli złożyć zażalenie (por. art. 305 § 4, 306 k.p.k.).

Dlaczego prokurator i Policja nie chcą na bieżąco informować mnie o sprawie?

Postępowanie przygotowawcze jest tajne i co do zasady nikt poza organami ścigania nie może być informowany na bieżąco o jego przebiegu. Policja i prokurator ścigając ukrywającego się przestępcę oraz szukając dowodów winy konkretnej osoby, nie chcą, aby sprawca albo osoby z nim związane, czyli np. pomagająca mu się ukryć żona albo przyjaciele, przeszkodzili im w tym. Dlatego o ich działaniach, czyli np. o przeszukaniu mieszkania sprawcy, podsłuchiwaniu jego rozmów telefonicznych, powinno wiedzieć jak najmniej osób, aby informacje te nie doszły do sprawcy i pomagających mu osób.
Przykład:
Zenobiusza i Krystynę okradziono, podobnie jak większość ich sąsiadów. Policja planuje zasadzkę na mężczyznę, który jest podejrzany o dokonanie tych włamań. Policjanci obawiają się, że jeśli poinformują wszystkich pokrzywdzonych w sprawie, o której godzinie i gdzie zamierzają go zatrzymać, to któryś z pokrzywdzonych może nawet nieumyślnie przekazać tę informację niewłaściwej osobie. Informacja ta mogłaby dojść do podejrzanego, co doprowadziłoby do niepowodzenia zasadzki.

Dlaczego zatrzymano mojego męża za bicie mnie (znęcanie się nade mną), skoro nie złożyłam wniosku o jego ściganie ani zawiadomienia o podejrzeniu popełnienia przestępstwa?

Trzeba pamiętać, że przestępstwo znęcania się należy do przestępstw ściganych z urzędu nawet jeśli pokrzywdzonymi są osoby najbliższe sprawcy. Dlatego Policja i prokurator mają zawsze obowiązek ścigania takich przestępstw! Nie jest istotne to, że jako pokrzywdzony nie chcesz, żeby sprawca był ścigany. Jeżeli Policja i prokurator dowiedzą się o popełnieniu przestępstwa na skutek informacji przekazanej przez jakąkolwiek inną osobę, będą musieli ścigać sprawcę! (por. art. 10 § 1 k.p.k.). Przykład: Jeżeli Krystyna zadzwoni na Policję i poinformuje, że w sąsiednim mieszkaniu pijany mąż bije swoją żonę, to pomimo braku zgłoszenia sąsiadki, Policja i tak będzie musiała interweniować.

Jak się zachować, jeśli pomimo tego, że zgłosiłem popełnienie przestępstwa, prokurator i Policja nie informują mnie, co robią w sprawie?

Jeżeli zgłosiłeś przed organami ścigania fakt popełnienia przestępstwa, to w ciągu 6 tygodni powinieneś zostać powiadomiony o tym, czy prokurator i Policja uznali, że będą ścigać sprawcę, czy też od tego odstąpili. Jeśli takiej informacji nie otrzymasz, możesz złożyć zażalenie, w którym wyrazisz swoje niezadowolenie z takiego obrotu sprawy. Napisz, że złożyłeś zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa (napisz, o jakie konkretnie przestępstwo chodzi) i że na informację o podjętych przez Policję lub prokuratora działaniach czekasz już ponad 6 tygodni, najlepiej podaj dokładny czas oczekiwania. W prokuraturze dowiedz się, który prokurator prowadzi lub nadzoruje Twoją sprawę i kto jest jego przełożonym. Pismo skieruj do prokuratora przełożonego (por. art. 306 § 3 k.p.k.).

Przykład:
1 stycznia 2008 roku Zenobiusz zgłosił na Policję, że został napadnięty na ulicy przez młodego mężczyznę wracającego z zabawy sylwestrowej, który zagroził mu nożem i kazał oddać wszystkie wartościowe przedmioty, które miał przy sobie. Minął cały styczeń i luty, a Zenobiusz nie wie nawet, czy Policja lub prokurator postanowili zająć się sprawą. Może napisać pismo, w którym poskarży się na brak jakiegokolwiek działania ze strony Policji i prokuratora.

W jakich czynnościach wykonywanych przez Policję lub prokuratora mam prawo brać udział?

Jako pokrzywdzony musisz zostać dopuszczony do czynności dowodowych, których nie będzie można powtórzyć na rozprawie, czyli w postępowaniu przed sądem (por. art. 316 § 1 k.p.k.).
Przykład:
Świadkiem pobicia Krystyny była kobieta, która za kilka dni wyjeżdża na stałe za granicę i prokurator postanowił ją przesłuchać. Krystyna ma prawo brać udział w jej przesłuchaniu. Ta pani prawdopodobnie nie pojawi się już na rozprawie przed sądem i będzie to jedyna okazja, by wysłuchać jej zeznań. Możesz także brać udział w oględzinach, czyli obejrzeniu miejsca zdarzenia, bo jest to czynność niepowtarzalna (por. art. 316 § 1 k.p.k.).
Przykład:
Zenobiusz może brać udział w oględzinach miejsca wypadku samochodowego. W czasie, gdy dojdzie do rozprawy, miejsce to będzie wyglądało już zupełnie inaczej – znikną samochody, które się zderzyły, a także zostaną posprzątane wszelkie po nich pozostałości – odłamki szkła, karoserii, itp. Dlatego czynności tej nie będzie można powtórzyć przed sądem. Masz także prawo zwrócić się do prokuratora z żądaniem, by wystąpił do sądu o przesłuchanie przez sąd świadka, jeśli zachodzi niebezpieczeństwo, że świadek ten nie będzie mógł zeznawać w czasie rozprawy. Jeśli dojdzie do tego przesłuchania, możesz brać w nim udział (por. art. 316 § 3, 325a § 2 k.p.k.).
Przykład:
Świadkiem włamania do mieszkania Zenobiusza i Krystyny jest umierający sąsiad, który w danym momencie może jeszcze zeznawać, a w późniejszym terminie może okazać się to z oczywistych powodów niemożliwe.

Pokrzywdzony przed prokuratorem