Zawiadomienie o podejrzeniu popełnienia przestępstwa:
Każdy organ zajmujący się zwalczaniem przestępczości (tzn. Policja, prokurator i inne), kiedy dowie się, że przestępstwo zostało popełnione, ma obowiązek je ścigać. Nieważne, czy o przestępstwie został oficjalnie zawiadomiony, czy nie. Zdarza się, że organy ścigania o przestępstwie dowiadują się z prasy lub telewizji. Jednak najczęściej dzieje się to poprzez zawiadomienie o podejrzeniu popełnienia przestępstwa (por. art. 303 k.p.k.).
Co mi grozi, jeżeli wiem o popełnieniu przestępstwa, ale nie złożę zawiadomienia o jego popełnieniu?
Każdy, kto dowiedział się o popełnieniu przestępstwa ściganego z urzędu, ma obowiązek zawiadomić o tym Policję lub prokuratora. Reguła ta dotyczy także Ciebie. Jest to jednak co do zasady obowiązek społeczny, tzn. za brak zawiadomienia nie grozi Ci żadna kara (por. art. 304 § 1 k.p.k.). Istnieje jednak pewna grupa przestępstw, o których popełnieniu, usiłowaniu popełnienia, przygotowaniu do nich musisz obowiązkowo poinformować. Jeżeli tego nie zrobisz, grozi Ci kara grzywny, ograniczenia wolności lub pozbawienia wolności do 3 lat, gdyż niezawiadomienie o tym zdarzeniu jest traktowane jak przestępstwo (por. art. 240 w związku z art. 37a k.k.). Do takich przestępstw, o których popełnieniu trzeba informować, należą: • eksterminacja – zabicie określonej grupy narodowej, etnicznej, kulturowej lub politycznej; • zamach stanu i przygotowanie do takiego zamachu – działania zmierzające do pozbawienia niepodległości Polski, oderwania części jej terytorium; • szpiegostwo – współpraca z wywiadem innego państwa; • zamach terrorystyczny; • zabójstwo; • spowodowanie niebezpiecznych zdarzeń dla życia lub zdrowia wielu osób; • piractwo – przejęcie kontroli nad statkiem albo samolotem poprzez podstęp lub użycie przemocy; • wzięcie zakładnika. Zawiadomić o przestępstwie należy niezwłocznie – tzn. najszybciej, jak tylko możesz! W przypadku posiadania przez Ciebie wiadomości o powyższych przestępstwach i jej nieprzekazania do prokuratury lub Policji, nie spotka Cię kara jedynie w sytuacji, jeżeli: • byłeś przekonany, że Policja lub prokuratura wiedzą już o popełnieniu przestępstwa; • zapobiegłeś dokonaniu tego przestępstwa; • Ty sam albo osoba najbliższa dla Ciebie może ponieść karę za to przestępstwo.
Co to jest Niebieska Karta?
Niebieska Karta to procedura stosowana co do zasady przez Policję oraz Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej (MOPS) w celu lepszej ochrony osób, które stały się ofiarą przemocy domowej. Jeśli w domu jesteś: • bity, kopany, okaleczany lub w inny sposób stosowana jest wobec Ciebie przemoc fizyczna; • straszony, poniżany, upokarzany, używane są wobec Ciebie wulgarne słowa; • zmuszany do uprawiania stosunków seksualnych; • uzależniony od swojego partnera finansowo, który nie pozwala Ci pracować albo nie daje pieniędzy na zaspokojenie najważniejszych potrzeb (np. jedzenie, ubranie); powinieneś zgłosić się do najbliższego Komisariatu Policji lub MOPS – u.
Czy i kiedy można cofnąć wniosek o ściganie?
Wniosek o ściganie możesz cofnąć, ale wymaga to zgody prokuratora, a jeśli sprawa trafiła już do sądu to taką zgodę może wydać tylko sąd. Nie możesz cofnąć wniosku, jeżeli zostały już przedstawione przez oskarżyciela główne zarzuty oskarżenia, czyli rozpoczęty przewód sądowy na pierwszej rozprawie głównej. Wniosek możesz cofnąć pisemnie lub ustnie. Jeżeli chcesz ustnie cofnąć wniosek, musi to zostać wpisane do protokołu, czyli specjalnego dokumentu sporządzanego przez sąd lub prokuratora. Pamiętaj! W przypadku cofnięcia wniosku o ściganie nie będziesz miał możliwości złożenia go ponownie. Zatem dobrze zastanów się, czy na pewno chcesz rezygnować ze ścigania sprawcy.
Czy istnieje obowiązek wypełnienia Niebieskiej Karty?
Policjantowi lub pracownikowi socjalnemu opowiedz o swoich problemach związanych z przemocą domową. Nie wstydź się i nie bój, osoby te zachowają w tajemnicy wszystko, co im powiesz i pomogą rozwiązać Twoje problemy. Na podstawie uzyskanych od Ciebie informacji policjant lub pracownik socjalny wypełni specjalny formularz, nazywany Niebieską Kartą. Zgłoszenie przemocy domowej zawsze wiąże się z koniecznością wypełnienia Niebieskiej Karty. Pamiętaj, że wypełnienie Niebieskiej Karty ma Ci pomóc, dlatego masz prawo się tego domagać, więc jeśli policjant albo pracownik socjalny jej nie wypełnia, upomnij się o to!
Czy składając wniosek o ściganie, można żądać ścigania tylko niektórych przestępstw lub niektórych sprawców przestępstw?
Jeżeli zdarzyło się, że zostałeś pokrzywdzony kilkoma przestępstwami ściganymi na wniosek, popełnionymi przez jedną osobę, to możesz zadecydować czy chcesz, aby sprawca był ścigany za wszystkie z nich, czy tylko za niektóre. Przykład: Brat Zenobiusza ukradł mu samochód, a następnego dnia groził, że go pobije. Zenobiusz może zdecydować, czy chce, aby jego brat był ścigany zarówno za kradzież, jak i groźbę, czy tylko za jedno z tych przestępstw. Musisz jednak zwrócić uwagę, że ta zasada nie dotyczy sytuacji, kiedy jedno przestępstwo popełniło wspólnie kilka osób. Wtedy złożony wniosek dotyczący jednej osoby obejmuje wszystkich sprawców, tzn. że nie możesz wybrać kto będzie ścigany, a kto nie. Wyjątkiem są tylko osoby najbliższe dla Ciebie, jeżeli taka osoba jest jednym ze sprawców przestępstwa, to musisz złożyć osobny wniosek jej dotyczący (por. art. 12 § 2 k.p.k.). Przykład: Zenobiusz złożył wniosek o ściganie sąsiada jako sprawcy kradzieży jego roweru, po czym w trakcie postępowania okazało się, że jednym ze sprawców był także jego brat. Aby postępowanie było przeciwko niemu prowadzone, Zenobiusz musi złożyć dodatkowy wniosek o ściganie, odnoszący się do brata.
Czy w odniesieniu do każdego przestępstwa mogę złożyć zawiadomienie o podejrzeniu jego popełnienia?
Zawiadomienie możesz złożyć kiedy masz informacje o dowolnym przestępstwie. Nie zawsze jednak złożenie zawiadomienia wywoła skutek w postaci wszczęcia postępowania. Przykładowo, gdy zawiadomienie będzie dotyczyć przestępstwa ściganego z oskarżenia prywatnego, co do zasady organ przyjmujący zawiadomienie odmówi wszczęcia postępowania, bowiem takimi przestępstwami w większości przypadków Policja/prokurator się nie zajmuje. Niemniej Twoje zawiadomienie dotyczące przestępstwa ściganego z oskarżenia prywatnego, na Twoje żądanie, może zostać przyjęte jako skarga, która następnie zostanie przesłana do sądu (por. art. 488 k.p.k.).
Czy wypełnienie Niebieskiej Karty zastępuje zawiadomienie o podejrzeniu popełnienia przestępstwa?
Wypełnienie Niebieskiej karty nie jest równoznaczne z zawiadomieniem o podejrzeniu popełnienia przestępstwa. Niebieska Karta dokumentuje sytuację, pokazuje skutki i stanowi ważny dowód w sprawie karnej, jednak jeżeli chcesz, aby sprawca został ukarany, potrzebne może być złożenie przez Ciebie zawiadomienia o podejrzeniu popełnienia przestępstwa na Twoją szkodę, chyba że Policja lub prokurator zajmą się sprawą z własnej inicjatywy. Ponadto po wypełnieniu Niebieskiej Karty Twoja sytuacja będzie stale nadzorowana przez Policję lub pracownika socjalnego.
Czym jest wniosek o ściganie?
Wniosek o ściganie to pewnego rodzaju prośba, skierowana najczęściej do Policji lub prokuratora, by zajęli się daną sprawą. To zupełnie co innego niż zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa. Wniosek jest niezbędny, by Policja lub prokurator mogli podjąć odpowiednie działania zmierzające do ukarania sprawcy przestępstwa, które jest w prawdzie ścigane z urzędu, ale dla prowadzenia postępowania i ukarania sprawcy jest dodatkowo wymagany Twój wniosek jako pokrzywdzonego. Niektóre przestępstwa są dlatego ścigane na wniosek, żeby dać wybór osobie pokrzywdzonej, czy chce aby sprawca takiego przestępstwa został pociągnięty do odpowiedzialności – często sprawcami są przecież członkowie najbliższej rodziny (por. art. 12 k.p.k.)
Czym jest zawiadomienie o podejrzeniu popełnienia przestępstwa?
Zawiadomienie to po prostu informacja, którą każdy z nas może przekazać Policji lub prokuratorowi, jeżeli wiemy o jakimś wydarzeniu lub sytuacji, która może być przestępstwem.
Do kiedy można złożyć wniosek o ściganie?
Nie musisz się przejmować, jeżeli od przestępstwa minęło nawet kilka miesięcy. Wniosek musisz bowiem złożyć dopóki przestępstwo nie ulegnie przedawnieniu, czyli do chwili, od której przestępstwa nie można już ścigać. O terminie przedawnienia decyduje przepis prawa. Najkrótszy termin przy przestępstwach ściganych na wniosek wynosi 5 lat.
Jak złożyć zawiadomienie o podejrzeniu popełnienia przestępstwa?
Jeżeli jako pokrzywdzony posiadasz informacje o popełnieniu przestępstwa na Twoją szkodę lub byłeś bezpośrednim świadkiem takiego przestępstwa, najlepiej udaj się do najbliższego komisariatu Policji lub jednostki prokuratury. Zawiadomienie możesz złożyć ustnie lub pisemnie. Ustne złożenie zawiadomienia polega na opowiedzeniu policjantowi/prokuratorowi o całym wydarzeniu. Po złożeniu ustnego zawiadomienia możesz zostać przesłuchany w charakterze świadka. Zarówno zawiadomienie, jak i przesłuchanie zostanie zapisane w protokole, który wypełni policjant/prokurator. Na koniec protokół musi zostać podpisany przez Ciebie. Jeżeli pragniesz złożyć zawiadomienie pisemnie, pismo zawierające informacje, jakie chciałbyś przekazać organom ścigania zostaw na komisariacie Policji lub w prokuraturze albo wyślij je drogą listowną (por. 304a k.p.k.). Pamiętaj, że w wypadku popełnienia na Twoją szkodę przestępstwa zgwałcenia lub zmuszenia Cię w jakikolwiek sposób do obcowania płciowego wbrew Twojej woli (art. 197-199 k.k.), pisemne zawiadomienie o podejrzeniu popełnienia przestępstwa może ograniczać się jedynie do wskazania najważniejszych faktów i dowodów. Jeżeli zawiadomienie złożysz ustnie, osoba odbierająca je od Ciebie powinna ograniczyć się do zapytania tylko o takie najważniejsze informacje. W takiej sytuacji przesłuchanie Cię w charakterze świadka powinno być od razu przeprowadzone przez sąd, a jego przebieg zostać nagrany. W toku późniejszych rozpraw w sądzie z nagrania zostanie odtworzony zapis obrazu i dźwięku przesłuchania, a protokół przesłuchania zostanie odczytany (por. art. 185c k.p.k.). Pamiętaj również, że składając zawiadomienie o podejrzeniu popełnienia przestępstwa na Twoją szkodę może złożyć wniosek, aby osoba przyjmująca zawiadomienie wydała Ci potwierdzenie złożenia zawiadomienia, zawierające datę oraz miejsce jego przyjęcia, wskazanie organu przyjmującego wraz z danymi do kontaktu, sygnaturę sprawy, Twoje dane, czas i miejsce popełnienia czynu, którego dotyczy zawiadomienie, oraz jego zwięzły opis, w tym wyrządzonej szkody. O możliwości złożenia takiego wniosku powinieneś zostać poinformowany (por. art. 304b k.p.k.).
Jakie informacje muszę podać, aby Niebieska Karta została wypełniona?
Podczas wypełniania Niebieskiej Karty zostaniesz poproszony o podanie następujących informacji: • Twoje dane osobowe (imię, nazwisko); • Twój adres zamieszkania; • jaki jest stosunek pokrewieństwa między Tobą a sprawcą; • gdzie jesteś zatrudniony; • kontakt do Ciebie (najlepiej telefon). Do tego musisz krótko opowiedzieć co się wydarzyło. Powiedz, jak byłeś traktowany. Jeśli byłeś bity, pokaż lub chociaż opisz, jakie masz obrażenia. Zwróć uwagę czy opisywane zajście zdarzyło się po raz pierwszy, czy też miało już miejsce wcześniej. Po wypełnieniu Niebieskiej Karty musisz ją podpisać. Zanim to zrobisz, przeczytaj dokładnie czy wszystkie informacje zostały dobrze zapisane.
Jakie przestępstwa są ścigane na wniosek?
Do przestępstw ściganych na wniosek należą: • uszkodzenie ciała lub wywołanie choroby trwającej dłużej niż 7 dni na szkodę osoby najbliższej (art. 157 § 1 w zw. z § 5 k.k.); • nieumyślne narażenie na niebezpieczeństwo utraty życia lub zdrowia (art. 160 § 3 k.k.); • narażenie na zarażenie wirusem HIV, chorobą weneryczną, zakaźną, nieuleczalną lub zagrażającą życiu (art. 161 § 1 i 2 k.k.); • spowodowanie wypadku, jeśli pokrzywdzonym jest tylko osoba najbliższa (art. 177 § 1 w zw. z § 3 k.k.); • groźba karalna (art. 190 § 1 k.k.); • wykonanie zabiegu leczniczego bez zgody pacjenta (art.192 § 1 k.k.); • uchylanie się od płacenia alimentów (art. 209 § 1 k.k.); • nielegalne uzyskanie informacji (art. 267 § 1 – 3 k.k.); • spowodowanie szkody w informatycznej bazie danych (art. 268a § 1 i 2 k.k.); • kradzież i kradzież z włamaniem na szkodę osoby najbliższej (art. 278 i 279 k.k.); • przywłaszczenie rzeczy na szkodę osoby najbliższej (art. 284 § 1 – 3 k.k.); • kradzież impulsów telefonicznych (art.285 k.k.); • oszustwo i oszustwo komputerowe na szkodę osoby najbliższej (art. 286 § 1 – 3 i 287 § 1 – 2 k.k.); • zniszczenie lub uszkodzenie cudzej rzeczy (art. 288 § 1 – 2 k.k.); • zabór pojazdu osoby najbliższej (art. 289 § 1 – 3 k.k.); • utrudnianie dochodzenia roszczeń oraz nierzetelna dokumentacja, jeśli pokrzywdzonym nie jest Skarb Państwa (art. 300 § 1 i 303 § 1 – 3 k.k.).
Jakie są rodzaje przestępstw?
Wyróżniamy trzy rodzaje przestępstw, ze względu na sposób, w jaki się je ściga: • przestępstwa ścigane z urzędu Przestępstwa ścigane z urzędu to takie, które Policja lub prokuratura mają obowiązek zwalczać niezależnie od inicjatywy Twojej lub innych osób. Jeżeli w jakikolwiek sposób Policja lub prokuratura dowiedzą się o popełnieniu takiego przestępstwa, muszą je ścigać. Zdecydowana większość przestępstw jest ścigana właśnie w taki sposób. Są to głównie przestępstwa bardzo poważne, takie jak zabójstwo, rozbój, pobicie czy zgwałcenie lub takie, które naruszają interes społeczny, tzn. zagrażają państwu lub społeczeństwu. Takimi przestępstwami są chociażby korupcja czy prowadzenie samochodu pod wpływem alkoholu. Przykład: Zenobiusz został pobity po meczu piłkarskim przez kibiców przeciwnej drużyny. Nie chciał jednak informować nikogo o tym, co się wydarzyło, bowiem uznał, że sam wymierzy sprawiedliwość. Na stadionie były zamontowane kamery, dzięki czemu Policja dowiedziała się o pobiciu Zenobiusza i wszczęła odpowiednie postępowanie, chociaż Zenobiusz nie zgadzał się żeby ścigać sprawców pobicia. Przykład: Znajoma Krystyny nie mogąc załatwić sprawy w urzędzie postanowiła wręczyć urzędnikowi łapówkę, a następnie wraz ze swoim mężem, który prowadził samochód, chociaż wypił kilka piw, wróciła do domu. Zarówno znajoma Krystyny jak i jej mąż popełnili przestępstwa i będą ścigani, jeśli tylko organy ścigania się o tym dowiedzą. • przestępstwa ścigane na wniosek Ściganie na wniosek charakteryzuje się tym, że Policja lub prokuratura nie będzie ścigać przestępstwa dopóki Ty, jako osoba pokrzywdzona, nie złożysz dodatkowo wniosku o ściganie. Po złożeniu takiego wniosku postępowanie toczy się tak samo jak przy przestępstwach ściganych z urzędu. Przed złożeniem przez Ciebie wniosku Policja lub prokurator mogą podejmować jedynie czynności konieczne dla zabezpieczenia dowodów (por. art. 12, 17 k.p.k.). Przykład: Nerwowy sąsiad Zenobiusza zagroził, że jeżeli ten jeszcze raz będzie wbijał gwoździe o 8 rano w sobotę, to połamie mu ręce. Chociaż słyszało to kilku innych sąsiadów i policjant, sąsiad Zenobiusza nie będzie ścigany za groźby, dopóki Zenobiusz nie złoży wniosku. • przestępstwa z oskarżenia prywatnego Takich przestępstw nie ściga ani Policja ani prokurator, tylko Ty sam. Jako pokrzywdzony samodzielnie wnosisz do sądu prywatny akt oskarżenia i pełnisz funkcję oskarżyciela. Przestępstw ściganych z oskarżenia prywatnego jest niewiele i niosą ze sobą niewielką szkodliwość. Niemniej jednak istnieje także możliwość wszczęcia postępowania o przestępstwo ścigane z oskarżenia prywatnego lub przyłączenia się do już toczącego się postępowania o takie przestępstwo przez prokuratora, jeżeli uzna on, że wymaga tego interes społeczny. Musisz pamiętać jednak, że jest to decyzja uznaniowa prokuratora (por. art. 59, 60 k.p.k.).
Kto może złożyć wniosek o ściganie?
Wniosek o ściganie możesz złożyć tylko Ty, jako osoba pokrzywdzona. Jeżeli jednak o przestępstwie zawiadomi inna niż Ty osoba, Policja lub prokurator ma obowiązek poinformować Cię o możliwości złożenia wniosku. Podobnie będzie, kiedy Policja lub inny organ z własnej inicjatywy ściga już przestępstwo i okaże się, że jest to przestępstwo ścigane na wniosek. Przykład: Zenobiuszowi skradziono samochód. W czasie prowadzonego przez Policję postępowania, okazało się że samochód ukradł brat Zenobiusza. Jeśli Zenobiusz chce, żeby Policja dalej prowadziła postępowanie, musi złożyć wniosek o ściganie.
