Informacje dla pokrzywdzonych
Jeśli zatem stwierdziłaś (stwierdziłeś), że doszło do przestępstwa nieumyślnego spowodowania śmierci, czyli:
1)sprawca działał bez zamiaru zabicia człowieka,
2)mimo to ktoś zginął,
3)jest odpowiedni związek przyczynowo-skutkowy między działaniem (zaniechaniem) sprawcy a tą śmiercią
…to powinieneś podjąć dalsze działania.
Zawiadomienie
Przede wszystkim, jeśli dowiedziałaś/dowiedziałeś się o tym przestępstwie, natychmiast zawiadom Policję. Możesz to zrobić dzwoniąc na numer alarmowy (w sytuacjach nagłych), osobiście na posterunku Policji albo pisemnie. Jeśli masz do przekazania dużo informacji (daty, godziny, nazwiska), to zawsze lepiej jest je spisać i przekazać w takiej formie. Pisemne zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa powinno zawierać datę, dane do kontaktu z Tobą (imię, nazwisko i adres) oraz dokładny opis znanych Ci faktów. Zawiadomienie najlepiej jest wysłać do jednostki Policji, która znajduje się na obszarze, na którym doszło do przestępstwa (ale można też wysłać do jakiejkolwiek innej, a zostanie ono przekazane). Pamiętaj, że pisemne zawiadomienie musisz podpisać.
Niezależnie od sposobu zawiadomienia, Policja lub prokuratura będzie chciała się z Tobą spotkać (nawet jeśli wszystko opisałeś/opisałaś w liście), więc dostaniesz później wezwanie do przyjścia określonego dnia i złożenia zeznań.
Jeśli znalazłaś/znalazłeś się na miejscu zdarzenia i jesteś w stanie, to pamiętaj także o dowodach, które mogą się później przydać w sądzie. Mogą to być na przykład narzędzia, którymi posłużył się sprawca (kij, broń etc.) lub jego rzeczy osobiste (kurtka, torba), które zostały porzucone w pobliżu miejsca zdarzenia. Nie zbieraj ich samodzielnie, ale wskaż je Policji, która je w odpowiedni sposób zabezpieczy. Możesz także poprosić świadków zdarzenia, żeby zaczekali na przyjazd Policji lub zostawili swoje dane (imię, nazwisko, adres, nr telefonu) ? informacje takie mogą się przydać w późniejszym postępowaniu.
W czasie postępowania
Zgodnie z polskim prawem osobą pokrzywdzoną nieumyślnym spowodowaniem śmierci jest wyłącznie jego bezpośrednia ofiara, czyli osoba zmarła (art. 49 kpk). Zgodnie z art. 52 § 1 kpk, z praw przysługujących pokrzywdzonemu mogą wobec tego korzystać osoby najbliższe wobec zmarłego/zmarłej. Definicja osób najbliższych znajduje się w art. 115 § 11 kk i stwierdza, że są to:
1)małżonek (także w separacji),
2)wstępny (rodzice, dziadkowie pradziadkowie itd.),
3)zstępny (dzieci, wnuki itd.),
4)rodzeństwo (w tym rodzeństwo przyrodnie),
5)powinowaty w tej samej linii lub stopniu: rodzice małżonka (teściowie), dziadkowie małżonka (rodzice teściów), dzieci małżonka (pasierbowie, pasierbice), wnuki małżonka, rodzeństwo małżonka (szwagier, szwagierka), małżonkowie dzieci (zięć, synowa), małżonkowie wnuków, małżonkowie rodziców (macocha, ojczym),
6)osoba pozostająca w stosunku przysposobienia oraz jej małżonek,
7)osoba pozostająca we wspólnym pożyciu ? zgodnie z obecnymi orzeczeniami sądów chodzi tu o konkubinat, czyli dość stały związek dwóch osób, w ramach którego uprawiają one seks i prowadzą wspólne gospodarstwo domowe. Zgodnie z orzeczeniem Sądu Najwyższego nie dotyczy to osób w związkach homoseksualnych, co Sąd uzasadnił tym, że konkubinat musi przypominać małżeństwo, a małżeństwo wg Konstytucji RP jest związkiem kobiety i mężczyzny. Część ekspertów się z tym stanowiskiem nie zgadza, lecz do czasu zmiany orzeczenia Sądu Najwyższego pozostaje ono de facto obowiązujące.
Każda z osób najbliższych zmarłego/zmarłej ofiary może zatem działać tak, jakby była pokrzywdzoną.
Nieumyślne spowodowanie śmierci jest przestępstwem ściganym z urzędu, co oznacza, że prokuratura oraz sąd same prowadzą całe postępowanie, w tym zbierają dowody, przesłuchują świadków i wymierzają karę. Mimo tego, jeśli jesteś pokrzywdzonym/pokrzywdzoną, to masz następujące możliwości działania.
Jeśli prokurator umorzy śledztwo lub odmówi wszczęcia(np. uzna, że nie doszło do nieumyślnego spowodowania śmierci tylko do niezależnego od nikogo wypadku), to możesz złożyć zażalenie na takie postanowienie.
Jeśli mimo powyższego zażalenia prokurator znowu umorzy śledztwo, to możesz samodzielnie wnieść akt oskarżenia do sądu.
Możesz zostać oskarżycielem posiłkowym.Oskarżyciel posiłkowy jest stroną w procesie, co oznacza, że może samodzielnie składać wnioski dowodowe, może się odwołać od wyroku itd. Aby zostać oskarżycielem posiłkowym trzeba złożyć odpowiednie oświadczenie. Ma się na to czas do momentu odczytania aktu oskarżenia, co następuje zwykle na pierwszej rozprawie (art. 54 § 1 kpk). Oświadczenie o tym, że chce się być oskarżycielem posiłkowym można złożyć ustnie albo pisemnie. W tym pierwszym wypadku, po prostu gdy sędzia zapyta Cię, czy chcesz zostać oskarżycielem posiłkowym, to możesz powiedzieć, że tak. W formie pisemnej możesz złożyć oświadczenie także przed rozprawą (np. po otrzymaniu zawiadomienia o jej terminie). Możesz złożyć wniosek o orzeczenie obowiązku naprawienia wyrządzonej przestępstwem szkody (art. 46 kk). Masz na to czas do końca twojego przesłuchania jako świadka (jeśli to Ty masz być świadkiem) albo aż do czasu, gdy sąd uda się na naradę (jeśli nie jesteś świadkiem) ? art. 49a kpk.
Jeśli nie chcesz skorzystać z powyższego prawa określonego w art. 46 kk, to możesz wytoczyć powództwo cywilne o odszkodowanie, które będzie rozpoznawane razem ze sprawą karną (tak zwane powództwo adhezyjne). Masz na to czas do momentu odczytania aktu oskarżenia (art. 63 kpk).
